Waterzicht 011: Groei of keuzes maken?

Maar deze groei is niet houdbaar. Dit is niet alleen een financieel vraagstuk. Steeds vaker merken we dat vacatures moeilijk in te vullen zijn, terwijl tegelijkertijd een hele generatie met pensioen gaat. Daarom zullen we nog slimmer moeten gaan werken. Ik zie hiervoor drie oplossingsrichtingen.

1. Vereenvoudigen werkprocessen

Om inefficiëntie tegen te gaan, is een van oplossingsrichtingen het eenvoudiger maken van onze werkprocessen. Toen ik bij Shell werkte, gebruikten we het acroniem ESSA: het elimineren van complexiteit, stroomlijnen, standaardiseren en automatiseren.

Mijn ervaring hiermee heeft me ook een aantal lessen geleerd. Het doel van een proces moet helder zijn. En de samenhang en samenwerking tussen afdelingen moet goed in beeld zijn. En wat is een goede maat voor de ingewikkeldheid van processen? Naar mijn inzicht is dat hoe vaak een proces opnieuw moet worden uitgevoerd omdat het niet in één keer goed ging.

En het zoveel mogelijk automatiseren lijkt vanzelfsprekend, maar we moeten het menselijk contact niet weg automatiseren. Ik zag dit weer tijdens een bezoek met een van onze omgevingsmanagers: persoonlijk contact met omwonenden is waardevol om samen verbeteringen te realiseren. En de frustratie van 30 minuten in een wachtrij staan om iemand van een klantcontactcentrum te spreken, herkennen vast meer mensen.

Wanneer het gaat om standaardiseren, kijk ik ook breder dan Delfland. Ik ben een groot voorstander van meer (en sneller) standaardisatie tussen waterschappen. De implementatie van een centraal Security Operations Centre, een centraal team dat verantwoordelijk is voor cybersecurity, zou een stuk eenvoudiger zijn als waterschappen hun ICT-applicaties meer zouden standaardiseren.

2. Keuzes durven maken

Johan Remkes zei het al: “Niet alles kan overal.“ Ruimte is schaars. Zoet water wordt vaker schaars. Dit betekent dat we keuzes moeten maken en opnieuw leren hoe we het algemeen belang centraal stellen. Dat is politiek pur sang. Dus veel communicatie over ‘het waarom’ - niet alleen met direct betrokkenen maar met de hele maatschappij.

Daarnaast is het belangrijk een discussie te hebben over wat echt nodig is en wat kan wachten. Dit bevordert ook het vooraf beter nadenken over het benodigde kwaliteitsniveau van je product of dienst. Soms moet je voor een tien gaan, soms is een zes ook goed genoeg.

Het college van Delfland heeft in de kadernota voor 2026 een aantal voorstellen voor keuzes gedaan. Dat zijn geen gemakkelijke discussies. Het is gelukt door breder te kijken dan ieders eigen portefeuille en focus te houden op de grotere maatschappelijke opgaven: verbetering van waterkwaliteit en weerbaarheid tegen veranderingen van zowel klimaat als geopolitiek. Een belangrijke koerswijziging is om de uitvoering nog centraler te stellen bij de vormgeving van beleid. Ik ben benieuwd hoe onze Verenigde Vergadering hier tegenaan kijkt.

3. Kunstmatige Intelligentie als hulpmiddel

En dan de derde oplossingsrichting: kunstmatige intelligentie. Daarom heb ik voor dit blog ook gekozen voor een afbeelding die gegenereerd is door AI. Ik ben ervan overtuigd dat AI onze productiviteit flink kan verhogen. Tegelijkertijd realiseer ik me heel goed dat daar ook risico’s aan zitten. Dat heeft Mustafa Suleyman in zijn boek “The Coming Wave“ (The Coming Wave animation) goed in beeld bracht. Het schetst mooi hoe snel ontwikkelingen gaan en welke risico’s dat met zich meebrengt.

De EU heeft vorig jaar niet voor niets de Europese AI Act (AI Act | Shaping Europe’s digital future) aangenomen, met als uitgangspunt: hoe groter de risico’s, hoe strenger de regels. Een voorbeeld is het verbod op social scoring. Dat zijn AI-systemen die mensen beoordelen op basis van hun sociale gedrag of persoonlijke kenmerken. Ook hier weer: het is belangrijk dat mensen beslissend blijven in hoe AI-resultaten worden toegepast. Dit vraagt om verschillende, bijvoorbeeld ethische, perspectieven te wegen en onderstreept het belang van diversiteit in organisaties. In tijden dat de weerstand tegen diversiteitsbeleid weer groeit, moet dat ook maar weer eens gezegd worden.

De blik vooruit

Door processen te verbeteren, bewuste keuzes te maken en AI slim in te zetten, kunnen we onze taken effectiever uitvoeren met minder middelen. En dit vraagt lef: om anders te gaan werken en soms 'nee' te zeggen. Maar juist door deze stappen te zetten, kunnen we onze kerntaken – zorgen voor veilige dijken, voldoende en schoon water – ook in de toekomst waarmaken. Want uiteindelijk gaat het niet om groei, maar om impact.