Vooruitgang waterkwaliteit zichtbaar, maar doelen nog (te) ver weg

Stijn, die als bestuurder waterkwaliteit in zijn portefeuille heeft, vertelt dat onze wateren uiterlijk in 2027 moeten voldoen aan de eisen die de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) stelt. ‘In deze wateren, maar ook in ‘overige’ wateren, werken we dagelijks aan schoon en gezond water, met aandacht voor zowel chemische als ecologische kwaliteit. Dat wil zeggen: water met weinig schadelijke stoffen en met gezonde ecosystemen.’ Janine, die verschillende waterkwaliteitsprojecten onder haar hoede heeft, vertelt dat we veel ‘knoppen’ hebben om aan te draaien. ‘Het frustrerende is alleen dat dit ons nog niet heeft gebracht waar we willen zijn.’

Waternatuur gaat vooruit met onderhoud

Janine: ‘Positief is dat we de ecologische waterkwaliteit op veel plekken zien verbeteren. Dit komt doordat we al jarenlang veel waternatuur aanleggen. Daarnaast richten we ons ook steeds meer op het onderhoud van onze waternatuur. Bij ecologisch baggeren verwijderen we bijvoorbeeld de bovenste sliblaag van de bodem. Doordat er daarna minder slib opdwarrelt en zonlicht verder doordringt, kunnen waterplanten beter wortelen en hebben vissen meer zicht. Hoewel de waternatuur toeneemt, heeft dit nog niet geleid tot een omslag in de ecologische waterkwaliteit.’

Samenwerking met gemeenten

Ook de samenwerking met gemeenten levert veel op. ‘Gemeenten beheren een groot deel van de oppervlaktewateren die niet onder de KRW vallen’, legt Janine uit. ‘Daarom stellen we met elke gemeente een ‘Staat van ons Water’ op; een gezamenlijk beeld van lokale knelpunten en kansen op terreinen als ecologie, riolering en klimaat.’ Stijn is enthousiast over de rol die gemeenten pakken: ‘Gemeente Den Haag had bijvoorbeeld al veel meer waternatuur aangelegd dan wij wisten.’

Emissies uit de glastuinbouw

Serieuze zorgen zijn er volgens Janine nog steeds rondom de emissies van bestrijdingsmiddelen uit de glastuinbouw. ‘Om deze eerder op te sporen, hanteren we een risicogestuurde aanpak en monitoren we op slootniveau.’ Stijn benadrukt hierbij dat signaleren en handhaven niet dé oplossing is. ‘Ondernemers moeten zelf ook aan de slag. Daarom ondersteunen we innovatieprojecten die hierbij helpen. Ook moedigen we hen aan om vaker te twijfelen: kunnen emissies in de omgeving van mijn bedrijf komen? En hoe dan? Dit is belangrijk, want lekkages schaden niet alleen de waterkwaliteit, maar ook het imago van de glastuinbouwsector.’

Vooruit met vier focuspunten

Ondanks alle maatregelen tot nu toe, zien we nog geen trendbreuk en zullen onze oppervlaktewateren niet op tijd voldoen aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water. Daarom gaan we komend jaar door met wat we al deden én kiezen we vier focuspunten. De eerste hiervan is de versnelde aanleg van waternatuur. Ook hier spelen innovaties een belangrijke rol. ‘Een mooi succes boekten we bij de Oude Spui in Hoek van Holland’, zegt Janine. ‘Door jonge onderwaterplanten in een biologisch afbreekbare kous in de bodem te verankeren, konden ze stevig wortelschieten. Dat deze planten zich nu verder verspreiden, biedt perspectief voor versterking van waternatuur op andere plekken.’

Regels benutten en regels maken

Ook de inzet van bestaande regels en het opstellen van nieuwe regels moet bijdragen aan een betere waterkwaliteit. Stijn: ‘We verscherpen ons toezicht en maken bij illegale lozingen in het glastuinbouwgebied vaker strafrechtelijk proces-verbaal op. Zo geven we een helder signaal af dat we milieudelicten niet accepteren. Ook ontwikkelen we nieuwe regelgeving. Als waternatuur zich onvoldoende ontwikkelt, moet het vaarbeleid bijvoorbeeld ruimte bieden voor tijdelijke stremming.’

Risicogestuurde aanpak overige emissies

Verder richten we ons niet alleen op emissies op de glastuinbouw. Janine: ‘Als derde focuspunt ontwikkelen we ook een bronaanpak voor andere emissies, zoals gemeentelijke riooloverstorten, medicijnresten en PFAS.’

Rivierkreeften onder controle

Het vierde focuspunt betreft de Amerikaanse rivierkreeft. Janine legt uit dat deze exoot door het omwoelen van de bodem en het graven van gangen schadelijk is voor de waternatuur en de waterveiligheid. ‘Omdat ze hier nog geen natuurlijke vijanden hebben, gaan we ze wegvangen.’ Stijn ziet hier echter ook een rol voor het ministerie van Landbouw Visserij Voedselzekerheid en Natuur (LVVN). ‘Het ministerie draagt op basis van de exotenverordening de verantwoordelijkheid voor het bestrijden van de dieren.’

Iedereen aan zet

Hoewel we als waterschap veel kunnen doen om de waterkwaliteit te verbeteren, zijn er volgens Stijn ook grenzen. ‘De druk op ons ecosysteem neemt toe, onder andere door de klimaatverandering en de bevolkingsgroei. De echte systeemomslag is dan ook een maatschappelijke puzzel die we alleen sámen kunnen leggen. Met alle overheden, bedrijven en bewoners. Ieders inzet telt.’